Oruç hayatın anlamını ve hedefini yaşayarak öğrendiğimiz bir okuldur. Gönül dünyasının güzelliklerini iyilik ve yardımlaşmanın huzurunu barış ve kardeşliğin gücünü dünya ve ahiret saadetinin yollarını burada öğreniriz.
Yüce Allah “Ey iman edenler! Sizden öncekilere farz kılındığı gibi size de oruç tutmak farz kılındı. Ta ki korunasınız.” (Bakara 183) buyuruyor. Allah Teâlâ’nın emri olan orucu tutmak Allah’ın emrini tutmaktır. Gayesi ise Allah Teâlâ’nın rızasını kazanmak böylece takvaya ulaşmaktır. Oruç asıl değer ve üstünlüğünün maddî farklılıklarda değil ahlâk ve fazilette olduğunu ifade eder. Hedef olarak takvayı gösterir. Oruç hedefimizi tutturmak için tutumumuzu gözdengeçirmektir.
Oruç bir kalkan gibi bizi kötülüklerden korur. (Buhari Savm 2) Şeytanın elini kolunu bağlar geçit noktalarını kapatır. Duygularımızı yumuşatır. Öfkemizi teskin eder. Düşüncelerimizi derunileştirir. Davranışlarımızı olgunlaştırır. Gönül dünyamızı aydınlatır. Eksiğimizi ikmal eder. Oruç hem bir onarım hem de bir donanımdır.
Oruç kardeşlik ve barıştır. İnsanca bir duruştur. Olumsuz olanı durduruş ve yeniden diriliştir. Bütün ibadet iyilik ve ahlâkî davranışlar gibi oruç da bize cennetin kapılarını açan bir anahtardır. Sadece ramazanda değil bütün hayatımız boyunca kapımız kötülüklere kapalı hayır ve iyiliklere açık olmalıdır. Biz oruç tutarız; oruç da bizi kötülüklerdengünahlardan ve cehennemden uzak tutar.
Dikkatlerimizi maddenin ve midenin ötesine çeken oruçAllah'a kulluk etmek (Zariyat 56) ve güzel ameller sergilemek (Mülk 2) noktasında varlığımızın gayesini hatırlamamıza vesiIe olur. Sadece varlık gayesini idrak edenler varlığın hakikatine vâkıf olabilirler. Gafil olanlar sefil olurlar. Oruç bizesürekIi olanı süreli olana tercih etmeyi öğretir. Oruç gafletten uyanmak hakka adanmaktır. Oruç hayatımızla varlık gayemizin ne kadar tutarlı olduğunu yeniden gözden geçirmektir.
Oruç niyet hareket ve davranışlarımızı Allah rızasının rengine boyar. Hayatımıza ibadetin huzurunu tefekkürün derinliğini ve ahlâkın yüksekliğini katar. Allah Teâlâ’ya onu görüyor gibi kulluk etmeyi (Müslim İman 1) bir hayat tarzı haline getirmemizi sağlar. Din sadece cami içerisinde yaşanan bir nizam değil bütün hayatın kendisiyle ölçüldüğü bir nizamdır. Oruç Allah rızasını sonsuzluk âlemini ve sorumluİuk duygusunu hesaba katmaktır. Oruç tutmak Allah Teâlâ’nın rızasını kazanmayı her durumda göz önünde tutmaktır.
Hakikate susamış gönüllere ilâhî bir rahmet olan Kur’an-ı Kerim ramazan ayında nazil olmaya başlamıştır. Bu sebeple bu ay bütün mevsimlerin güzelliklerini taşır. Oruç ikliminde yaşamak müminlerin bütün yılboyunca gönüllerinde yaşatılan bir özlemdir. Camilerde mescitlerde ve evlerimizde daha sık saf tutuyoruz ellerimiz daha çok Kur’an tutuyor. Kur’an’a tutunarak hayatımızı daha tutarlı bir hale getirmeye çalışıyoruz. Bu konuda Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: “Ramazan ayı insanlara yol gösterici doğrunun ve doğruyu eğriden ayırmanın açık delilleri olarak Kur’an’ın indirildiği aydır.” (Bakara 185) Oruç tutmak Kur’an’a tutunmaktır.
İlâhî rahmet bütün mevcudatı bürümüştür. Yüce Allah buyurur ki: “Rahmetim her şeyi kuşatmıştır.” (Araf 156) Herkes kendi gayret ve çabasıyla nasibini çoğaltır. “Herkes için ancak çalıştığının karşılığı vardır.” (Necm 39) Oruç ilâhî rahmeti kuşanmaktır. Hayat şartlarının meydana getirdiği ayrılık ve ihtilâfları insanlık şartlarının gerektirdiği birlikberaberlik ve yakınlık noktasına bağlayan ve bu noktayı merkezileştiren bir özelliğe sahiptir oruç. Oruçla toplumsal barış yeniden tesis edilir. Gönülden gönüle sevgi ve saygı akımı başlar. Oruç İslâmın eşitlik ilkesinin en mükemmel tezahürlerinden biridir. Kardeşliğe aykırı ne varsa oruç ona karşı çıkar. Oruç ellerimizin daha sıcak tutuşmasıdır. Sevgiyekardeşliğe paylaşmaya iyiliğe doğru yol tutmaktır.
Oruç kötü alışkanlıkların zincirini kırar. İradenin yönünü hayra ve iyiliğe doğru çevirir. Nefsin zaptettiği kalelere özgürlüğün bayrağını diker. Rahmet kapılarını açar cehennem kapılarını kapatır. (Buhari Savm 5) En kötü kölelik kişinin nefsine tutsak olmasıdır. Nefsanî arzularını kontrol edemeyen bir insan kolaylıkla kötülük işler. Kötü alışkanlıklarının kurbanı olur. En önemli kontrol mekanizması imanî ve ahlâkî değerlerdir. Yüce Allah: “Kendi nefsinin arzusunu kendisine ilâh edineni gördün mü?” (Casiye 23) buyurur. Sevgili peygamberimiz de şöyle buyurmaktadır: “Akıllı adam nefsini kontrol altında tutan ve sonsuzluk hayatı için hazırlık yapan kimsedir.” (İbn Mace K. Zühd c. 2 s. 1423) Oruç tutmaknefsin tutsaklığından kurtulmak onun dizginlerini elinde tutmaktır.
İrademizi kuvvetlendiren oruç nefsanî ve şeytanî dürtülere karşı mukavemetimizi artırır. Oruç bir nefis tezkiyesi bir irade terbiyesidir. Söz ve işlerini yalanla kirletenleri uyarır. (Buhariİlim 30) Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: “Nefsini kötülüklerden arındıran kurtuluşa ermiş onu kötülüklere gömen de ziyan etmiştir.” (Şems 10) Oruç her türlü günah ve kötülüklere karşı kendini tutmaktır.